Reog ana ing Ponorogo ana wiwit jaman kedemangan ki Ageng Kutu. Gamelan reog kanggo ngiringi adu karosan lan kadigdayan liyane. Crita reog jupuk lakon saka jamane ratu wengker ing krajaan Bantarangin. Ratune bagus ing rupa aran Prabu Klana Sewandana, kacarita arep nglamar putri Kediri aran putri Sangga Langit kang kondhang Sulistya. Rupane, Duwi adhi kala ing rupa nanging budine utama sekti lan sugih ngelmu lan setya ing sedulur aran klana wijoyo, kang dadi patine Prabu Klana Sewandana. Kang mase kang uga junjungane iku yen nemahi perkara ruwet, iya adhine kang dadi embat-embatane di jaluki iguh lan pitulungan.
Cekak aose babad reog kasebut prabu kalan sawandana kepingin nglamar putri sangga langit saka Kediri (Daha) sapa maneh yen ora lumantar adhine klara wijoyo. Nanging sang putri ngajokake syarat : njaluk seperangkat gamelan kang ing jagad iki durung ana lan kepingin satu kewan saisine wana. Kanggo ngarak temanten, ing tembe kanggo isi Taman Sari ing Kediri. Klana Wijoyo keprungu sambate kang mase arep nglamar wae ndadak dhuwe panjaluk ora mokal padha wae nampak. Saka tresnane adhine marang kang mase kang dadi junjungane. Klana Wijoyo mathe aji ngetokake kesaktiane penjaluke putri Kediri mau bisa kinabulan sepira bungahe Prabu Klana Sawendana bisa nuruti penjaluke syarat calon geganthilane ati, mula banjur budhal arep nglamar menyang Daha, nanging Klana Wijoyo kang labuh labete gedhe ora oleh ngarak kang mase, jarene ngisin-ngisini, lara atine si adhi ora kinira sapungkure kang mase, Klana Wijoyo banjur mupus awake dhewe. Rumangsa Gusti kanga karya jagad ora adil Klana Wijoyo ninggalake kedhaton, lunga separan-paran. Banjur mertapa ana puncak gunung Wilis. Apa kang di suwun lumantar pertapane, di kabulake Bethara Guru, Klana Wijoyo nampa topeng mas lan pecut samandiman yen di sambatake segara asat, lagi di ungkul ake manungsa wae bisa lumpuh bebayune, nanging topeng mas ora keno.
Kanggo saliyane Klara Wijoyo, lakune Prabu Klana Sawendana di arak para warok tumuju menyang daha, lan kocapa Prabu Kertojoyo ing Kediri wis sumadya ngadhepi apa kang bakal kedadean saka ratu Bantarangin, patih Kediri kang kondhang sekti lan sugih ilmu yaiku Patih Singolodra, banjur perang. Prabu Klana sawedya balane kalah yuda, malah ragane di pilara dening musuh. Kahanan kepepet iku, Klana Wijoyo kang bagus lan sekti (Merga saka mertapa) aweh pitulungan ngerti kang mase kang memelas iku topeng di wenehake kang mase, Klana Sawendana bali sehat lan bagus kaya wingi-wingi. Nanging Klana Wijoyo di copot topen mas marang kang mase, iya bali rupa kaya maune, Klana Wijoyo banjur ngadhepi Patih Singolodra kang malih macan gedhe sakadayane pecut sekti saman diman macan di seblak langsung klekaran mertobat. Singolodra sambat kelaran, Klana Wijoyo thukul welase, mungsuhe diapura badan kang wujud macan mau bisa pulih menungsa. Nanging sirahe tetep wujud macan banjur nerusake laku menyang kraton Daha Kediri, wektu iku. Patih Singolodra wis pasrah lan ngawula marang Klana Wijoyo.
Tekane Prabu Klana Sawendana, Prabu Kertojaya (ramane putri Sangga Langit) ora nampa panglamare. Putri kembange kedhaton mlayu sumingkir wedi marang Prabu Klana Sawendana, di kira dupeh adhine kang ngajokake lamaran ala rupane, kakangane uga ala, cekak cerita, Klana Wijoyo. Kasil nemokake putri ayu iku banjur di rayu supaya enggal kondur nanging sang putri sangga langit di jak caturan mbegegek kaya reca watu saka mandine tembunge Klana Wijoyo. Putri iku dadi reca watu, kang ayu rupane, Prabu Klana Sawendana rena ing penggalih.
Saka perkembangane jaman reog akeh owah-owahan lan tambahan. Luwih-luwih sawise kabentuk pemerintahan Ponorogo. Reog mundhak tambah edi ing gerak lan panampilane. Paraga reog dumadi ratu (jupuk saka lakone Klana Sawendana) nganggo topeng nggambarake Ratu kang bagus rupane. Patih nggambarake Klana Wijoyo, topeng nggilani. Sirah bendol, bathuk nonong, irung gedhe, mrongos lan rambute gimbal. Najan ala rupane, nanging sugih ngilmu kadigdayan lan luhur budi. Patih sijine yaiku Patih Singolodra. Parangane nggunakake barongan kanthi hiasan merak ing sirahe (dhadag merak) iki gambarke nalika nelukake Patih Kediri kang tetep manjing sirahe macan, ragane manungsa. Banjur paraga jaranan saiki di peragakake kaum wanita tenan loro cacahe, yen biyen bocah lanang di pacak wadon (jenenge gemblakon) banjur penthul lan tembem, iki abdine kang mung dadi penonton utawa pelengkap kanthi jogedan lucu.
Dene ana perangan liya kang sinebut gemblakan yaiku nom-noman bocah lanang (durung akil baligh) kang di ruwat para warok-warok iku dhewe wong lanang kang dhuweni ngelmu kang mumpuni. Dhuweni ati resik, dhemen tetulung marang sapadha pokoke sarwa tinulad saka tindak-tanduke. Lan minangka pangarepe masyarakat sarta dadi panutan. Dene sedheng sandhang panganggone wae wis dhuweni ciri mligi, umpamane kathok, kalmbi ireng wirone amba, jarit mburi di tekuk kaya dene dhodhot ikete wulung gandhung wujud kebo dhebleng utawa tutup liwet sabuk stagen ubed di rangkepi sabuk cindhe rupa abang utawa biru mawa keris miring nengen, yen mlaku wirone di cangking, lumrahe ora sandhalan utawa sandhale kulit japitan.
Ana tembung warok lan warokan. Yen warok kasebut kaya ing dhuwur, dene warokan paraga kang nglakoke peran warok ing kesenian reog Ponorogo ciri-cirine bedho karo penampilan warok temenan. Ing jaman saiki kanggo ngenang perjalanane asal-usule reog Ponorogo utawa perjalanane Prabu Klana Sawendana kang pengen nglamar putri Sangga Langit saka Kediri (Daha) lan ngongkon utusan Klana Wijoyo utawa patihe lan adike Prabu Klana Sawendana.
Saben pendhak sasi suro utawa tanggal 1 miturut penanggalan Jawa, nek miturut wong Jawa kuno tanggal iki sakral banget kanggo ngumbah gaman utawa pusaka lan biasane yen masyarakat kang manggon ono pesisire segoro banjur ngakokake ritual larung sesaji tujuane bersyukur karo Gusti sing nggawe urip supaya lancar menawi golek sandhang, pangan. Sing masyarakat ingkang manggen wonten lingkungan kerajaan utawi celak kaleh panggenan keraton biasane ngakokake ritual kir’ap sesaji sing di dongakake sesepuh keraton supados kerajaan saget maju berkembang lan sesaji mau banjur di sedekahake kangge rakyat.
Ing Ponorogo acara nglakokake ritual saben pendak tanggal 1 suro. Sak liyane ngakokake ritual-ritual sakral yo ngenekake Grebeg Suro yaiku ngawe cara ngramekake acara Suro mau kota Ponorogo ngenekake acara festival Reog Ponorogo peserta sing melu festival Reog Ponorogo sak liyane soko daerah-daerah kang cedhak soko Ponorogo kayatha Madiun, Magetan, Ngawi lan sanes-sanesipun. Tapi peserta reog Ponorogo mau yo nganti liyo propinsi sing nganhahi anggota paguyuban Reog Ponorogo.
Tujuane di entenake festival Reog menika kangge ngemukake kita tentang asal-usule Reog Ponorogo lan perjalanane Prabu Klana Sawendana, kang kepingin nglamar putri Sangga Langit saka Kediri (Daha), nanging sang putri ngajokake syarat : njaluk seperangkat gamelan kang ing jagad iki durung ana lan kepingin satu kewan sak isine wana kanggo ngarak temanten ing tembe kanggo isi Taman Sari ing Kediri. Klana Wijoyo krungu arep nglamar wae ndadak duwe penjaluk ora mokal padha wae nampik alus. Banjur patine Prabu Klana Sawendana yaiku Patih Klana Wijoyo matek aji ngetokake kasektene supaya penjaluke putri Kediri mau bisa kinabulan. Festival Reog Ponorogo iku tujuane liyo kanggo nglestarekake budaya bangsa Indonesia lan narik turis Mancanegara lan iso mbantu pemerintah kanggo nambah sumber pendapatan negara utawa devisa.
Mulo kesenian Reog Ponorogo kudu di kembangne lan didik para pemuda-pemuda supaya kesenian Reog Ponorogo iso di lestarikake terus lan ora punah di pangan jaman, sebab jaman saiki kesenian Reog Ponorogo iso ugo enthek di pangan jaman modern amarga sing dadi pathokan saiki negara Barat. Dadi kesenian Reog Ponorogo kudu sering di enekne festival supaya akeh wisatawan lokal lan wisatawan mancanegara.
Tapi ana warok Reog Ponorogo kang didik para bocah lanang sing durung akil baligh kang di ruwat dening para warok. Tujuane supados bocah-bocah cilik sing maune ora njowo carane nglakokake reog ponorogo iku lan sak thethek bengek masalah reog ponorogo mau bocah paham. Bocah-bocah mau nek wis dewasa iso ngembangne opo ae ilmu sing dipelajari wektu isih cilik lan ana jiwa raga neselawase urip amarga bocah mau di ruwat karo warok lan dingembleng supados saget nglakoni perintahe warok ora ana alangan opo-opo lan iso nglakoni perintahe warok iso sempurna.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar